1. Przyczyny pojawienia się 23 WDH w Sokołówce.
W 1981r. Szczep 23 WDH postanowił zdobyć dla swoich harcerzy stałą bazę turystyczną,
która umożliwiłaby tańsze i wygodniejsze organizowanie obozów i biwaków. Rozesłano więc listy
do wszystkich nadleśnictw południowej Polski z zapytaniem, czy nie posiadają na swoim terenie
budynku, który mógłby służyć jako harcerska baza turystyczna. Odpowiedzi pozytywne nadeszły
tylko dwie, jedna z nich z Nadleśnictwa Bystrzyca Kłodzka. Wysłana na miejsce delegacja
potwierdziła przydatność obiektu w Sokołówce do celów zaadoptowania na bazę harcerską, toteż
w dniu 1 kwietnia 1982r. zawarto umowę najmu pomiędzy Okręgowym Zarządem Lasów Państwowych we Wrocławiu, a Komendą Chorągwi Stołecznej ZHP w Warszawie, reprezentującą
Szczep 23 WDH.
2. Stan budynku wiosną 1982r
W rzeczywistości stan domu nie pozwalał jednak na
wykorzystanie go jako harcerskiej bazy turystycznej.
Budynek wymagał wielu prac remontowo – porządkowych.
Większość okien nie posiadała szyb, na podłogach leżał gruz
i śmieci. Dach w wielu miejscach był dziurawy, należało go
czym prędzej załatać, podobnie miały się ściany, z których
odpadały przemarznięte tynki. Do domu z lewej strony
przylegała stara, waląca się stodoła. Z tyłu znajdowała się zrujnowana weranda przerobiona przez
poprzednich mieszkańców na ustęp. W okresie przed rozpoczęciem dzierżawy dom był
wielokrotnie rozkradany. Znikła cała stara instalacja elektryczna, piece ograbiono z płyt, fajerek i
drzwiczek. Dla pozyskania desek rozebrano również część podłóg w pokojach i na strychu. Schody
na piętro groziły załamaniem. Dom nie posiadał podłączenia do działającej we wsi instalacji
wodnej. Piwnica się częściowo zawaliła. Ganek był zdewastowany, a przyległa do niego drewniana
ściana – zmurszała. W czasie deszczu woda wlewała się prosto do sieni, gdyż nie istniał wtedy
żaden kanał odpływowy, a dom znajduje się poniżej drogi.
3. Pierwsze doraźne działania restauracyjne (wiosna 1982)
W kwietniu 1982r. odbyło się pierwsze czterodniowe szczepowe wiosennisko
na Sokołówce. Uczestniczyły w nim dwie drużyny: 23 WDH Binduga i 23 WDH Źródło (razem
ok. 50 osób). Zabrano cały niezbędny sprzęt biwakowy. Drużyny przebywały w Sokołówce na
przemian (jedna z drużyn wychodziła na dwudniowy rajd). Przeprowadzono wtedy pierwsze
doraźne prace restauracyjne: wstawiono szyby w oknach, prowizorycznie załatano dziury
w ścianach, odgruzowano piec, który jednak z braku osprzętu nie nadawał się ani do gotowania,
ani do ogrzewania pomieszczeń.
4. Organizacja prac remontowych
Uzyskanie bazy na Sokołówce zdeterminowało działania Szczepu 23 WDH na najbliższe kilka
lat. Należało przeprowadzić gruntowny remont domu w celu uzdatnienia go do użytku harcerzy.
Chata wymagała wielu nakładów i dobrego zorganizowania prac. W celu koordynacji działań
stworzono w szczepie funkcję chatara – czyli osoby zajmującej się chatą. Pieniądze na remont
Szczep czerpał z prowadzonych w ciągu roku prac zarobkowych (sprzedaż zniczy itp., sprzątanie
biur, malowanie itd.), nie otrzymywał żadnych dotacji, wszystko było wypracowane przez harcerzy.
Stan domu wymagał przyśpieszonego tempa robót remontowych. W związku z tym uzgodniono
z dyrekcją szkoły (czyli II L.O. im. Stefana Batorego), że 2-3 razy do roku każda z drużyn Szczepu
23 WDH uzyska oficjalne zwolnienie z zajęć i na 4 dni (od czwartku do niedzieli) uda się na
Sokołówkę, aby prowadzić remont. W czasie wakacji organizowane były trzytygodniowe obozy
remontowe, podobnie działo się w każdym wolnym od lekcji okresie. Ekipy harcerzy bywały wtedy
na Sokołówce prawie co tydzień.
5. Intensywne prace remontowe i adaptacyjne
w latach 1982-1985
W okresie 1982-85 prowadzony był intensywny remont
(zestawienie w tabelce poniżej). W związku z nim dokonano
licznych zakupów materiałów (deski, belki, cegły, pustaki, cement, farby, rury, przewody elektryczne), narzędzi (sprzęt
murarski, malarski, stolarski, ogrodniczy i in.) oraz
podstawowego wyposażenia (zamki, łóżka polowe, sprzęt kuchenny, baniaki na wodę, elementy
piecowe, taczki).
6. Dalsze działania restauracyjne po roku 1985
Po wstępnym przystosowaniu domu do pełnienia funkcji bazy
turystycznej Szczepu 23 WDH można było zmniejszyć natężenie prac
(zestawienie w tabelce poniżej). Nadal jednak organizowane były letnie
obozy remontowe, kolejne grupy wykonywały różne mniejsze prace na rzecz chaty, prowadzono działania konserwacyjne i zabezpieczające.
Gromadzono wyposażenie bazy – stoły, szafy, koce, sprzęt gospodarski i
kuchenny, narzędzia (w bazie jest pokoik-warsztat stolarski na potrzeby
chaty), przewodniki turystyczne, mapy, poradniki budowlane.
7. ”Sokołówka” jako baza turystyczna Szczepu 23 WDH „Pomarańczarnia”
Kilkuletnie prace naprawcze w „Sokołówce” umożliwiły w końcu wykorzystanie chaty
zgodnie z jej przeznaczeniem. Obecnie oprócz obozów remontowych są tam organizowane liczne
obozy rekreacyjno-krajoznawcze, krótkie kilkudniowe wyjazdy, kursy instruktorskie oraz zimowiska
drużyn (na zboczu za domem harcerze zamontowali kiedyś nieduży wyciąg narciarski). Rokrocznie
odbywa się w „Sokołówce” szczepowy bal sylwestrowy. W czasie pobytu w bazie harcerze poznają
życie Kotliny Kłodzkiej, jej historię, walory przyrodniczo-lecznicze. Prowadzona akcja poszukiwania
pamiątek historii pozwoliła zgromadzić wiele ciekawych materiałów i informacji dotyczących okolic
Sokołówki. Harcerze uczestniczyli również w organizowanych przez leśnictwo Kamienna Góra pracach
leśnych (sprzątanie lasu, nasadzenia). Dzięki współpracy z dyrekcją szkoły kilkakrotnie odbyła się
w „Sokołówce” tzw. akcja „Powitanie”, czyli organizowany przez harcerzy wrześniowy biwak dla
klas pierwszych, w bazie nie raz gościły także wycieczki szkolne z liceum Batorego.
8. Zmiany organizacyjne w ruchu harcerskim i ich następstwa
W 1989r. nastąpiły w harcerstwie polskim znaczne zmiany. ZHP przestał być jedyną
organizacją harcerską w Polsce. Powstał Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, w którym znalazł się
m.in. Szczep 23 WDH. Komenda Chorągwi Stołecznej ZHP, wynajmująca dotychczas bazę dla
Szczepu, przestała być zainteresowana dalszą dzierżawą. W związku z tym wypowiedziała umowę
na dzień 1 czerwca 1990r. Szybka reakcja instruktorów Szczepu umożliwiła przedłużenie dzierżawy
na ZHR, jednak rodząca się organizacja nie była w stanie uregulować wszystkich spraw prawnych.
Dlatego też Szczep postanowił zająć się bazą bezpośrednio. W 1992r. instruktorzy Szczepu założyli
Harcerską Fundację Turystyczną „Pomarańczarni”, której celem jest m.in. wspieranie środowiska
harcerskiego działającego przy II L.O. im.S.Batorego, rozwój turystyki i krajoznawstwa oraz
wspieranie działań służących ochronie środowiska. Ona też ma wspomóc Szczep w utrzymywaniu
i użytkowaniu bazy. W 1996 roku część drużyn Szczepu powróciła do ZHP, nie spowodowało
to jednak rozpadu środowiska – funkcjonuje ono jako jeden z nielicznych szczepów harcerskich
działających w obu czołowych organizacjach, to jest ZHP i ZHR.
9. ”Sokołówka” w latach 1994-2009
Połowa lat 90. zaznaczyła się zintensyfikowaniem działań Fundacji „Pomarańczarni”. W styczniu 1995r.
Fundacja podpisała z Nadleśnictwem w Bystrzycy Kłodzkiej kolejną umowę dzierżawy domu w Sokołówce. Po
ustaleniu sytuacji prawnej możliwe było silniejsze zaangażowanie się w remont bazy. Już w lipcu tego
samego roku odbył się czterotygodniowy obóz remontowy, w czasie którego ekipa dekarzy wspomagana przez harcerzy wymieniła znaczną część
zniszczonego pokrycia dachu (deskowanie i papa).
Przedsięwzięcie to zaowocowało rok później. W wakacje 1996r. odbyły się w Sokołówce
aż trzy obozy harcerskie (dwa remontowe harcerzy z „Pomarańczarni” i jeden zaprzyjaźnionych
harcerek z Sopotu). W trakcie tych obozów harcerze całkowicie odremontowali dwa pokoje –
ściany ocieplono styropianem, na którym położono boazerię, sufity wykonano z płyt gipsowych,
w pokojach zrobiono także nową instalację elektryczną. W czasie wolnym od prac remontowych
harcerze fotografowali okoliczną zabytkową architekturę oraz prowadzili z miejscową ludnością
wywiady, które zostały wykorzystane m.in. w książce o pionierach polskości w okolicach Polanicy
Zdroju z lat 1945-47. Prace remontowe lat 90 umożliwiły zapewnienie lepszych warunków harcerzom
korzystającym z bazy.
Chatę na Sokołówce odwiedzali licznie nie tylko harcerze 23 WDH, ale także inni
zaprzyjaźnieni harcerze, z Dolnego Śląska oraz z innych rejonów kraju.
W maju 1999 roku Fundacja zawarła z Generalnym Dyrektorem Lasów Państwowych nową
umowę o oddaniu „Sokołówki” w użytkowanie na podstawie art. 40 ustawy o lasach. W tym
miejscu godna wspomnienia jest postać Pana Nadleśniczego inż. Zygmunta Sroki. Pan Nadleśniczy
Sroka przez cały okres pełnienia swojej funkcji w Bystrzycy Kłodzkiej współpracował z harcerzami
23 WDH, i pomoc harcerstwu zawsze uważał za wypełnienie szczytnej idei służby społecznej.
Zawarcie umowy w 1999 roku nastąpiło na wniosek Burmistrza Miasta Polanica Zdrój. Przy
tej okazji należy wspomnieć inicjatywy podejmowane przez Fundację we współpracy z Miastem,
m.in. harcerze uczestniczyli w pracach po powodzi, oraz zorganizowali dla społeczności Polanicy
oraz dla kuracjuszy specjalny „koncert-prezent” w Parku Zdrojowym.
8 lutego 2016
Rok 2016 Chata przywitała goszcząc harcerzy podczas sylwestra. Zdążyło się w niej odbyć jeszcze kilka zimowych biwaków. 8 lutego 2016 r. , około godziny 22.00, w Chacie wybuchł pożar. Szczęśliwie, w tym czasie harcerze znajdowali się na zajęciach w lesie. W Chacie przebywał przyboczny jednej z drużyn Pomarańczarni, który podjął próbę ugaszenia pożaru i wezwał pomoc. Po bardzo krótkim czasie na miejsce przybyły jednostki Ochotniczej i Państwowej Straży Pożarnej. Niestety, pożaru nie udało się ugasić. Drewniana część budynku spłonęła niemal całkowicie, z Chaty zachowała się jedynie kamienna owczarnia, podpiwniczenie oraz drewutnia. Pożar Sokołówki był wielkim ciosem dla wszystkich pokoleń środowiska Pomarańczarni. Przez 34 lata, Chatę odwiedziły tysiące harcerek i harcerzy. Dla wielu z nich stała się ona drugim, górskim domem.
15 lutego 2016 r. Rada Fundacji oraz Komenda Szczepu, na wspólnym posiedzeniu, wyraziły wolę jak najszybszej reaktywacji Harcerskiej Bazy Turystycznej, związanej z Kotliną Kłodzką i służącej Pomarańczarni.